به عملیات انشعاب گیری در لوله ها و تانک های حاوی
سیالات پرفشار (نفت ، گاز، مشتقات نفتی، پتروشیمی و حتی آب ودیگر سیالات ) در
حالتی که خط یا مخزن ، حامل جریان و سیال باشد ، عملیات اتصال گرم یا انشعاب گرم هات تپ(
HOT-TAP) گفته
می شود.
روش هات تپ، اکثراً برای اتصال شبکه های جدید الاحداث استفاده می شود.
به این دلیل که سیال درون لوله باقی است و پالایشگاه یا مجتمع صنعتی مربوطه
عملکردهای روزانه خود را طبق برنامه های زمان بندی انجام می دهد و در عین حال عملیات
انشعاب گیری به روش گرم یا هات تپ روی آن انجام می شود. بنابراین می توان گفت هات
تپ جزو آن دست از روش های ارائه خدمات خطوط لوله است که هم زمان با فرایندهای جاری
مجتمع های صنعتی انجام می شود معمولاً در هر سرویس خدماتی عرف بر آن است که حین
ارائه خدمات یا انجام فرایندهای تعمیراتی و اصلاحی، روندهای جاری قطع و تا زمانی
که سرویس کار مشغول کار می باشد مجدداً وصل نمی شوند، اما در عملیات انشعاب گیری
گرم یا هات تپ روال به گونه ای دیگر است، چرا که سرویس خدماتی مذکور خطوط لوله هم
زمان با فرایندهای موجود خط لوله انجام می شود و از این رو این زروش بسیار مورد
استقبال و توجه قرار گرفته است.
البته باید اشاره شود که به همان میزان مزایا و حسن
توجهی که به هات تپ به عنوان یک سرویس خدماتی و تعمیراتی می شود، این روش دارای
خطرات و ریسک های منحصر به خود می باشد و از این رو واجب است مجری عملیات هات تپ
حین اجرای کار تمامی جوانب را بسنجد و از ایمنی و کیفیت اکار مطمئن باشد تا بتواند
فرایند را به نحو احسن به پیش ببرد.
روش انشعاب گیری گرم یا هات تپ به منظور انتقال سیال
از شبکه ها و خطوط لوله حاوی سیال قدیم به خطوط لوله جدید، و نیز بعضاً انجام پاره
ای از تعمیرات، بدون قطع جریان سیال انجام می پذیرد. به این صورت که با استفاده از
دستگاههای خاص هات تپ که متناسب با سایز لوله و سایز انشعاب و متغیرهایی از این
دست می باشند، لوله را سوراخ نموده وبه خط جدید وصل می کنند. این عملیات که نتیجه
آن اتصال یک شیر به انتهای انشعاب گرفته شده می باشد ، از عملیات های حساس و دقیق
خط لوله می باشد و در صورت عدم رعایت ضوابط و نکات فنی و ایمنی و استفاده از
نیروهای غیر متخصص و غیر مجرب امکان بروز حوادث ناگوار محتمل است. بنابراین سابقه
و دانش فنی کافی، و بهره گیری از بهترین نیروی انسانی در هر یک از مراحل انجام کار
گرم از جمله اصول و ضوابط فرایند مذکور است که عدم توجه به آن می تواند تبعات
سنگینی را برای مجموعه به بار بیاورد.
اجرای این عملیات شامل مراحل زیر می باشد:
1.
جوش
کاری اتصالات مورد استفاده: معمولاً برای انجام عملیات مذکور ابتدا به ساکن باید یک
اتصال ساخته شده و روی لوله نصب شود. این اتصال در واقع انشعاب جدید ما می باشد که
پس از عملیات هات تپ مورد بهره برداری قرار می گیرد. در صورتی که هدف از انجام
عملیات انجام یک سری اصلاحات و رفع معایب باشد، می توان یک انشعاب به سایز متناسب
با نوع سرویس تعمیراتی ایجاد کرد و برای همان نیز ساخت و نصب این اتصال ضروری است.
به طور کلی از آن جا که دستگاه هات تپ مستقیما روی لوله نصب نمی شود ساخت یک اتصال
سه شاخه و نصب آن روی لوله جزو ضرورت های عملیات انشعاب گیری گرم یا هات تپ است. این اتصال
یا به طریق جوشکاری و یا مکانیکی روی لوله نصب می شود و به صورت ثابت در آن جا
باقی می ماند. اتصال مذکور جزو اتصالات دائمی عملیات هات تپ است.
2.
نصب شیر
هات تپ: پس از نصب اتصال یک ولو یا شیر متناسب با ماهیت عملیات روی اتصال نصب می
شود. انتخاب شیر مذکور بستگی به سایز انشعاب، نوع سیال و فشار آن دارد. این شیر
پیش از نصب تست فشار می شود تا از صحت و سقم و کیفیت آب بندی آن با توجه به نوع و
فشار سیال اطمینان حاصل شود.
3.
انجام
عملیات برش کاری بوسیله دستگاه های هات تپ: در مرحله آخر نیز دستگاه هات تپ متناسب
با شرایط عملیات روی شیر نصب می شود و برش کاری گرم این دستگاه روی لوله به منظور
ایجاد انشعاب به انجام می پذیرد. این مرحله در واقع فاز اصلی عملیات و مرحله ای
است که در آن لوله به سایز انشعاب مورد درخواست انشعاب گیری می شود. پس از اتمام
عملیات شیر بسته شده و دستگاه نیز باز می
شود تا مجرای نصب خط لوله جدید ایجاد شود.
برای انشعاب گرفتن از خط ، ابتدا فیتینگ مناسب به
خط لوله جوش داده می شود با توجه به نسبت قطر انشعاب به قطر خط اصلی از اتصالات
مختلفی استفاده می شود . این فیتینگ ها که همه به خط حامل سیال پر فشارجوش داده می
شوند ، یکی از مهم ترین اجزاء و وسایل عملیات اتصال گرم می باشد و به دو گروه
اتصالات زینی SADDLE-NIPPLE و
اتصالات سه شاخه ای اسپلیت تی (Split-Tee) تقسیم می گردند . بعد از نصب قطعه و تراز
نمودن آن جوش کاری آغاز می گردد.
جوش
کاری در این روش مطابق استانداردAPI 1104 بوده و
الکترودها و روش جوش کاری از این استاندارد پیروی می کند. نصب و جوشکاری فیتینگ روی لوله از مهم ترین مراحل اجرای
عملیات هات تپ است چرا که کمترین اشکالی در این مرحله می تواند کل فرایند را تحریب
نماید. از طرفی جوشکاری روی خط لوله زنده و حاوی سیال خطراتی به همراه دارد که از
طریق استانداردها و الزامات جوشکاری روی خطوط لوله زنده می توان بر آن ها فائق
آمد.
هات تپ- انشعاب گرم هات تپ- hot tap- فیتینگ هات تپ